ضربه ی قوچ یا همان شوک هیدرولیکی (به آن چکش آب یا water hammer نیز گفته می شود) ممکن است در همه ی سیستم های لوله کشی اتفاق بیفتد و به طور بالقوه می تواند بسیار خطرناک می باشد. ضربه ی قوچ زمانی اتفاق می افتد که مایعات سیال (یا گاز) در یک سیستم لوله کشی ناگهان متوقف شوند. نیروی جنبشی سیال ناگهان متوقف می شود و یک موج فشار ایجاد می کند که در سرتاسر خط لوله منتقل می شود.
همه چیز در سیستم پس از این اتفاق آسیب می بینند. اغلب اوقات موج ایجاد شده به سرعت تعدیل و یا پراکنده می شود. با این حال، امواج، در صورتی که بیش از 5 تا 10 بار تکرار شوند می توانند فشار بسیار زیادی را بر کل سیستم وارد کنند و موجب مشکلات قابل توجه و یا حتی خطرناکی شوند.
مهمترین علل بوجود آمدن ضربه ی قوچ، بستن سریع یک شیر آب و یا خاموش شدن ناگهانی یک پمپ آب است. اما شرایط دیگری وجود دارد که می تواند موجب بروز پدیده ی ضربه ی قوچ شود که می توان به انتخاب دریچه ی نامناسب ، موقعیت نامناسب دریچه ی آب، تعمیر و نگهداری ضعیف، لوله ی نامناسب یا پیچ رادیاتور، لوله های نزدیک دیگ بخار که ویژگی های فنی متناسب با آن کاربرد را ندارد، کیفیت بد بخار آب و سرریزشدن دیگ بخار اشاره نمود.
سایر علل عبارتند از: عایق بندی ناکافی لوله های بخار، لوله های آب موجدار و یا وصله دار، تله های بخار؛ فضای ناکافی عمودی بین دیگ بخار و انتهای بدنه اصلی.
انواع خاصی از شیرها – مانند شیرهای چرخشی و شیرهای دو دریچه ای- هم می توانند موجب ضربه قوچ شوند. به این دلیل که این شیرها بر خلاف جریان می چرخند و فشار برگشتی موجب برگشت دیسک می شود و شیر بسته می شود، به همین علت شدت در معرض آسیب هستند.
تاثیر موارد تکرار شده از ضربه ی قوچ، بیش از یک ضربه ی تکان دهنده و صدای نامطلوب است. ضربه ی قوچ مکرر می تواند به طور جدی به خطوط لوله، اتصالات لوله، واشرها و تمام اجزاء سیستم آسیب بزند. این پدیده می تواند موجب نشتی آب در لولا (زانویی)ها، ترک خوردگی دیواره لوله ها و دفرمه شدن سیستم آبرسانی شود که همگی نیازمند هزینه ی تعمیرات هستند.
اگر چه وقوع ضربه ی قوچ اجتناب ناپذیر است اما می توان با استفاده از آکومولاتور آب، تانکرهای اضافی و شیرهای ضربه گیر (شیرهای یکطرفه) تا حد زیادی این ریسک را کاهش داد.
همچنین نصب یک فنر کمکی و شیرهای ضد ضربه می تواند تا حد زیادی خطر ضربه ی قوچ را کاهش دهند و حتی حذف کنند. این دریچه های یک طرفه برای بسته شدن به گرانش یا جریان آب تکیه نمی کنند بنابراین ضربه ی ناگهانی برای آنها مشکلی بوجود نمی آورد. در عوض از کاهش فشار دیفرانسیل برای بسته شدن شیر استفاده می کنند. یک گزینه ی دیگر نصب چمبر هوا (یک لوله هوادهی عمودی در حفره ی دیوار در مجاورت با شیرهای باز و بسته کردن آب) می باشد که به طور معمول در موقعیت های خاص نصب می شود و مانع ایجاد موج های پر فشار در سراسر لوله می شود.
رگولاتور (تنظیم کننده) های فشار آب نیز می توانند برای مقابله با اثر چکش آب که ناشی از فشار بالای آب است، استفاده شوند. این شیرهای کاهنده ی فشار، مانند دفاعی در برابر ضربه های آسیب زننده به دستگاه ها، عمل میکنند.
در مصارف مسکونی نصب رگولاتورها مقرون به صرفه تر و ساده تر از استفاده ی چمبرهای هوا می باشد.
بازدارنده های مکانیکی آب جایگزین قابل اعتمادی برای مواقعی که استفاده از چمبرهای هوا غیرعملی است، هستند و معمولا در ساختمان های تجاری استفاده می شوند.
در نهایت ، مهم است که از محکم و ایمن بودن بست و اتصالات لوله ها اطمینان حاصل نماید. در صورتی که بست ها محکم نباشند، ضربه قوچ می تواند به سرعت در سیستم لوله کشی، اثر بگذارد.
زمانی که ضربه ی قوچ رخ می دهد؛ شوک حاصله می تواند فشاری معادل صدها پوند در اینچ ایجاد کند. تاثیرات منفی آن بیش از تولید صدای بلند و ناهنجار است. آنها می توانند خطر بالقوه ای برای خانه یا محل کار شما باشند که هزینه های اضافی، خرابی و زحمت زیادی برای شما بوجود می آورد.
اگر چه نمی توان به طور کلی با ضربه ی قوچ مقابله کرد اما رسیدگی و پیشگیری و کاهش ریسک آن می تواند موجب صرفه جویی در هزینه و زمان شما شود.
منبع مقاله لاتین: news.thomasnet.com
مقالات مرتبط:
راهنمای خرید پمپ آب خانگی
اینفوگرافیک معرفی قطعات اصلی و لوازم جانبی پمپ های آب سانتریفیوژ
مقایسه ی پمپ آب شناور و پمپ آب جتی _ 3 نکته ای که می تواند شما را وادار به ایجاد تغییر کند!
اینفوگرافیک تفاوت میان پمپ های آب تک فاز و سه فاز
پمپ آب خانگی بیصدا
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.
